سوره طارق: بیان جدی بودن مضامین قرآنی

محور سوره: 1-7 سوره بقره

الم‌ (1)

الم (بزرگ است خداوندی که این کتاب عظیم را، از حروف ساده الفبا به وجود آورده).

ذٰلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ‌ (2)

آن کتاب با عظمتی است که شک در آن راه ندارد؛ و مایه هدایت پرهیزکاران است.

الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ‌ (3)

(پرهیزکاران) کسانی هستند که به غیب [آنچه از حس پوشیده و پنهان است‌] ایمان می‌آورند؛ و نماز را برپا می‌دارند؛ و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنان روزی داده‌ایم، انفاق می‌کنند.

وَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ مَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ‌ (4)

و آنان که به آنچه بر تو نازل شده، و آنچه پیش از تو (بر پیامبران پیشین) نازل گردیده، ایمان می‌آورند؛ و به رستاخیز یقین دارند.

أُولٰئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‌ (5)

آنان بر طریق هدایت پروردگارشانند؛ و آنان رستگارانند.

إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ‌ (6)

کسانی که کافر شدند، برای آنان تفاوت نمی‌کند که آنان را (از عذاب الهی) بترسانی یا نترسانی؛ ایمان نخواهند آورد.

خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَ عَلَى سَمْعِهِمْ وَ عَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ‌ (7)

خدا بر دلها و گوشهای آنان مهر نهاده؛ و بر چشمهایشان پرده‌ای افکنده شده؛ و عذاب بزرگی در انتظار آنهاست.

این سوره از دو فقره تشکیل شده که هر یک از این دو فقره با قسم شروع می شوند.

جواب قسم در فقره اول این سوره با بیان وجود ملائکه ای که مکلف حفظ انسان و حفظ عمل او هستند داده می شود. سپس توجه انسان را به نشآتش جلب می کند تا متذکر رجعتش شود.

در فقره دوم جواب قسم با بیان جدیت این قرآن و اینکه این قرآن میان حق و باطل جدایی می اندازد داده می شود و در ادامه موقف کافرین در بکاربردن حیله در مقابل این دین بیان شده و به آنها انذار می دهد.

همه این مطالب، تفصیل مقدمه سوره بقره است به این معنی که بخشی از این سوره در آیات متقین تفصیل داده شده و بخشی دیگر در آیات کافرین.

سوره بروج با بیانی درباره لوح محفوظ به پایان رسید و بیان کرد که قرآن کریم در لوح محفوظ نگهداری می شود. مشاهده می شود که در مقدمه این سوره (سوره طارق) هم بحثی درباره حفظ نفس بیان شده که نشان دهنده ارتباط این دو سوره و توالی آنهاست. به این ترتیب حفظ لوح از مظاهر قدرت الهی است و یکی از مظاهر آن حفظ نفس همه انسانها یا حفظ عمل انسانها به وسیله ملائکه مکلف است. البته ارتباطات بین دو سوره بیشتر است که فعلا به آنها نمی پردازیم.

فقره اول: 1-10: حفظ انسان و اعمال او به وسیله ملائکه

خداوند در این فقره قسم یاد کرده که برای هر نفسی، حافظی قرار داده و از انسان می خواهد که نگاه کند و ببیند از چه چیز خلق شده «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ مِمَّ خُلِقَ» و آمدن این امر در این سیاق، دلیلی بر این است که خداوند برای هر نفسی، حافظی قرار داده است. علاوه بر این، دلیلی بر آمدن روز آخرت هم هست، روزی که از ویژگیهایش این است که در آن روز رازها کشف می شوند و انسان هیچ نیرو و ناصری بر نفس خودش ندارد. از ظاهر به نظر می آید که مراد از انسان در این سیاق، انسان کافر است چرا که مومن را خداوند در دنیا و آخرت یاری می کند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‌ (0)

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

وَ السَّمَاءِ وَ الطَّارِقِ‌ (1)

سوگند به آسمان و کوبنده شب!

وَ مَا أَدْرَاکَ مَا الطَّارِقُ‌ (2)

و تو نمی‌دانی کوبنده شب چیست!

النَّجْمُ الثَّاقِبُ‌ (3)

همان ستاره درخشان و شکافنده تاریکیهاست!

إِنْ کُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَیْهَا حَافِظٌ (4)

(به این آیت بزرگ الهی سوگند) که هر کس مراقب و محافظی دارد!

فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ مِمَّ خُلِقَ‌ (5)

انسان باید بنگرد که از چه چیز آفریده شده است!

خُلِقَ مِنْ مَاءٍ دَافِقٍ‌ (6)

از یک آب جهنده آفریده شده است،

یَخْرُجُ مِنْ بَیْنِ الصُّلْبِ وَ التَّرَائِبِ‌ (7)

آبی که از میان پشت و سینه‌ها خارج می‌شود!

إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ (8)

مسلّماً او [ خدائی که انسان را از چنین چیز پستی آفرید] می‌تواند او را بازگرداند!

یَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ (9)

در آن روز که اسرار نهان (انسان) آشکار میشود،

فَمَا لَهُ مِنْ قُوَّةٍ وَ لاَ نَاصِرٍ (10)

و برای او هیچ نیرو و یاوری نیست!

فقره دوم: 11-17:

قسمت اول: 11-14: تبیین اینکه همه آیات قرآن جدی هستند و این قرآن جدا کننده حق از باطل است

پیش از این فقره در فقره قبل مضامین قرآنی از قبیل تذکر به روز قیامت و... ذکر شد در این فقره بیان می کند که مضامینی که قرآن ذکر می کند، جدی هستند و شوخی در کار نیست و این قرآن جدا کننده حق از باطل است. پس بر انسان است که به روز قیامت ایمان بیاورد و برای آن روز عمل صالح بفرستد و خدا را برای وجود این حفظ (که در فقره قبلی ذکر شد) شکر کند و ادب این حفظ را رعایت کند.

وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ‌ (11)

سوگند به آسمان پرباران،

وَ الْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ‌ (12)

و سوگند به زمین پرشکاف (که گیاهان از آن سر برمی‌آورند)،

إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ‌ (13)

که این (قرآن) سخنی است که حقّ را از باطل جدا می‌کند،

وَ مَا هُوَ بِالْهَزْلِ‌ (14)

و هرگز شوخی نیست!

قسمت دوم: 15-17: بحث درباره کافرین و اینکه به جای ایمان آوردن مکر و حیله می کنند

این آیات متعرض حال کافرینی می شود که به جای ایمان آوردن، پیوسته مکر و حیله می کنند. در مقابل، موضع خداوند این است که به آنها مهلت می دهد تا در آخرت از آنها انتقام بگیرد.

إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداً (15)

آنها پیوسته حیله می‌کنند،

وَ أَکِیدُ کَیْداً (16)

و من هم در برابر آنها چاره می‌کنم!

فَمَهِّلِ الْکَافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً (17)

حال که چنین است کافران را (فقط) اندکی مهلت ده (تا سزای اعمالشان را ببینند)!