سوره جاثیه: بحثهایی در باره ایمان و کفر به قرآن و هدایت یا ضلالت یافتن به وسیله قرآن (تفصیل مقدمه سوره بقره)

محور سوره: 1-7 سوره بقره

الم‌ (1)

الم (بزرگ است خداوندی که این کتاب عظیم را، از حروف ساده الفبا به وجود آورده).

ذٰلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ‌ (2)

آن کتاب با عظمتی است که شک در آن راه ندارد؛ و مایه هدایت پرهیزکاران است.

الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ‌ (3)

(پرهیزکاران) کسانی هستند که به غیب [آنچه از حس پوشیده و پنهان است‌] ایمان می‌آورند؛ و نماز را برپا می‌دارند؛ و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنان روزی داده‌ایم، انفاق می‌کنند.

وَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ مَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ‌ (4)

و آنان که به آنچه بر تو نازل شده، و آنچه پیش از تو (بر پیامبران پیشین) نازل گردیده، ایمان می‌آورند؛ و به رستاخیز یقین دارند.

أُولٰئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‌ (5)

آنان بر طریق هدایت پروردگارشانند؛ و آنان رستگارانند.

إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ‌ (6)

کسانی که کافر شدند، برای آنان تفاوت نمی‌کند که آنان را (از عذاب الهی) بترسانی یا نترسانی؛ ایمان نخواهند آورد.

خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَ عَلَى سَمْعِهِمْ وَ عَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ‌ (7)

خدا بر دلها و گوشهای آنان مهر نهاده؛ و بر چشمهایشان پرده‌ای افکنده شده؛ و عذاب بزرگی در انتظار آنهاست.

تا کنون مقدمه سوره بقره در سوره های زیادی تفصیل داده شده از جمله سوره های: آل عمران، یونس، حجر، طه، انبیا، عنکبوت، روم، لقمان، سجده، صافات، ص، زمر، غافر، شوری و هم اکنون در سوره جاثیه. اما تفصیل آیات مقدمه سوره بقره تا اینجا به این صورت بوده که هر تفصیل در سوره ای، تفصیل دیگر را تکمیل می کرده و با اینکه همه این سوره ها مقدمه سوره بقره را تفصیل می داده اند، اما هر سوره ای بر یک آیه خاص از مقدمه سوره بقره تمرکز داشته. اما اکنون در سوره جاثیه، همه 7 آیه مقدمه سوره بقره تفصیل داده می شوند. مقدمه سوره بقره در موضوع متقین و کافرین است.

در این سوره بیان می شود که هدایتی غیر از شریعت الهی نیست و این مساله بعد از ذکر اختلافات بنی اسرائیل بعد از اینکه کتاب برایشان آمد می آید. و این نشان می دهد که هر اختلافی در این امت، سبب و دلیلش بغی و تبعیت از هوی است.

مجموعه اول خصائص و ویژگیهای قرآن را بیان می کند، و در مجموعه دوم هم تعدادی دیگر از ویژگیهای قرآن بیان می شود و هر دو مجموعه مواقف و مواضع کافرین را در مقابل این قرآن بیان می کنند اما این بیان در مجموعه دوم به مقایسه و بیان عدم مساوات اهل ایمان و اهل کافر می انجامد.

مقدمه: 1-2: در این سوره قرار است مظاهری از اسامی «عزیز» و «حکیم» الهی تفصیل داده شوند

این مقدمه، همانند مقدمه سوره زمر است با این تفاوت که در این سوره «حم» هم اضافه شده و این ما را به موضوع اصلی سوره رهنمون می شود. همچنین این مقدمه اشاره دارد به اینکه در این سوره قرار است مظاهری از اسامی «عزیز» و «حکیم» الهی تفصیل داده شوند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ‌ (0)

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

حم‌ (1) تَنْزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ‌ (2)

حم‌(1) این کتاب از سوی خداوند عزیز و حکیم نازل شده است!(2)

مقطع اول: 3-20: بیان ارتباط آیات قرآن با آیات آفاقی جهان طبیعت

این مقطع درباره آیات آفاقی و انفسی و جهان طبیعت (کون= هستی) بحث می کند تا هر یک از مجموعه های این مقطع، ویژگی از ویژگیها و خواص این قرآن را ذکر کنند. کما اینکه خداوند خواسته به وسیله این آیات توجه ما را به ارتباط آیات جهان هستی و آیات قرآن جلب کند. به مناسبت بیان آیات این مقطع مناسب است مقدمه ای بیان شود:

آنچه که از خداوند صادر می شود، در آثار و صفات و اسمائش ظاهر می شود و این نشان از وحدانیت خداوند تبارک و تعالی دارد و از خلال تامل در این قرآن که کلام ازلی قدیم است، و از خلال تامل در جهان هستی که خلق خداوند عزوجل است، ظهور خداوند در خلقش را مشاهده خواهیم کرد و مقداری از عظمت پروردگار فهمیده می شود. همچنین مقداری از عظمت این قرآن هم فهم می شود. چرا که این قرآن، از جهان هستی عظیم تر است چرا که جهان هستی خلق خداست، ولی قرآن کلمات الهی است.

این مقطع در دو مجموعه اش موضوع هدایت قرآن را بیان می کند و صفات کسانی که به این قرآن هدایت می شوند را بیان کرده و شروط این هدایت را هم بیان می کند و همچنین طبیعت کسانی که هدایت نمی شوند را هم بیان می کند. در مقطع بعدی بین اهل ایمان و عمل صالح و اهل گناه موازنه ای صورت می گیرد.

مجموعه اول: 3-11: مظاهری از اسامی «حکیم» و «عزیز» خداوند- بیان نقش قرآن در هدایت

در آیات ابتدایی این مجموعه (تا آیه6) مظاهر حکمت خداوند عزوجل مشاهده می شود و در آیات پایانی (از آیه6) مظاهر عزت الهی نمایان است. و در این بیان، تاکیدی است بر این مطلب که قرآن محل نمایش همه اسماء الهی است. و این سوره، محل نمایش این دو اسم خداوند تبارک و تعالی است «عزیز» و «حکیم».

پس از اینکه خداوند مظاهری از آیات هستی و آیات قرآنی را نشان داد، و سبب کفر را امراض قلبی و سلوکی بیان کرد، یک صفت از صفات این قرآن را معرفی می کند و آن «هدایت» است و در ادامه هم عاقبت کافرین را بیان می کند.

پس از اینکه خداوند دلایلی بر ذات و صفات و اسماءش بیان کرد، کتابش را با صفت هدایت توصیف می کند و این نشان می دهد که بارزترین مظهر هدایت قرآن این است که این قرآن بر صفات و اسماء الهی دلالت دارد.

إِنَّ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لَآیَاتٍ لِلْمُؤْمِنِینَ‌ (3)

بی‌شکّ در آسمانها و زمین نشانه‌های (فراوانی) برای مؤمنان وجود دارد؛

وَ فِی خَلْقِکُمْ وَ مَا یَبُثُّ مِنْ دَابَّةٍ آیَاتٌ لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ‌ (4)

و نیز در آفرینش شما و جنبندگانی که (در سراسر زمین) پراکنده ساخته، نشانه‌هایی است برای جمعیّتی که اهل یقینند.

وَ اخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَ تَصْرِیفِ الرِّیَاحِ آیَاتٌ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ‌ (5)

و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانی) که خداوند از آسمان نازل کرده و بوسیله آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه‌های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند!

تِلْکَ آیَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَ آیَاتِهِ یُؤْمِنُونَ‌ (6)

اینها آیات خداوند است که ما آن را بحقّ بر تو تلاوت می‌کنیم؛ اگر آنها به این آیات ایمان نیاورند، به کدام سخن بعد از سخن خدا و آیاتش ایمان می‌آورند؟!

وَیْلٌ لِکُلِّ أَفَّاکٍ أَثِیمٍ‌ (7)

وای بر هر دروغگوی گنهکار...

یَسْمَعُ آیَاتِ اللَّهِ تُتْلَى عَلَیْهِ ثُمَّ یُصِرُّ مُسْتَکْبِراً کَأَنْ لَمْ یَسْمَعْهَا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ‌ (8)

که پیوسته آیات خدا را می‌شنود که بر او تلاوت می‌شود، امّا از روی تکبّر اصرار بر مخالفت دارد؛ گویی اصلاً آن را هیچ نشنیده است؛ چنین کسی را به عذابی دردناک بشارت ده!

وَ إِذَا عَلِمَ مِنْ آیَاتِنَا شَیْئاً اتَّخَذَهَا هُزُواً أُولٰئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ‌ (9)

و هرگاه از بعضی آیات ما آگاه شود، آن را به باد استهزا می‌گیرد؛ برای آنان عذاب خوارکننده‌ای است!

مِنْ وَرَائِهِمْ جَهَنَّمُ وَ لاَ یُغْنِی عَنْهُمْ مَا کَسَبُوا شَیْئاً وَ لاَ مَا اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیَاءَ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ‌ (10)

و پشت سرشان دوزخ است؛ و هرگز آنچه را به دست آورده‌اند آنها را (از عذاب الهی) رهایی نمی‌بخشد، و نه اولیایی که غیر از خدا برای خود برگزیدند (مایه نجاتشان خواهند بود)؛ و عذاب بزرگی برای آنهاست!

هٰذَا هُدًى وَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیَاتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذَابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِیمٌ‌ (11)

این (قرآن) مایه هدایت است، و کسانی که به آیات پروردگارشان کافر شدند، عذابی سخت و دردناک دارند!

مجموعه دوم: 12-20: اهمیت قرآن برای عامه انسانها و خصوصا این امت

این مجموعه شبیه مجموعه اول است چرا که ابتدا مختصری در مورد هستی بحث می کند و سپس کلامی درباره قرآن بیان می کند.

این مجموعه با ذکر نعمت های ظاهری الهی آغاز می شود و سپس نعمت هایی که خداوند بر بنی اسرائیل نازل کرده را ذکر می کند و موقف و موضع آنها را در مقابل این نعمت ها بیان می کند. سپس خداوند نعمت هایی که بر این امت نازل کرده را ذکر می کند و سپس قرآن را به صفت های روشنی بخش، هدایت و رحمت توصیف می کند. و این توصیف به این مطلب اشاره دارد که این قرآن تصویر واضحی از محل انسان در عالم هستی، و هر چیزی که انسانها در آن اختلاف می کنند و هر کاری که انسان باید انجام دهد به انسان ارائه می دهد. و بیان می کند که در همه اینها هدایت و رحمت وجود دارد برای کسانی که متصف به صفت یقین باشند.

آیه «ثُمَّ جَعَلْناکَ عَلى شَرِیعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْها» بعد از بحثی درباره موقف بنی اسرائیل در شریعتشان آمده و سپس قرآن با وصف «هذَا بَصَائِرُ لِلنَّاسِ» توصیف شده و فرموده که این قرآن وسیله روشنایی، مایه هدایت و رحمت است و همچنین ذکر این آیه بعد از ذکر اختلافات بنی اسرائیل اشاره به این دارد که این امت زمانی که بخواهد وارد اختلاف شود، این قرآن از اختلافات آنها جلوگیری می کند و دلیلش هم این است که در این قرآن رحمت قرار دارد. اما نکته آخرین آیه این مجموعه این است که در انتهای آیه فرموده « لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ‌» یعنی اگر امت های مسلمان به این قرآن یقین داشته باشند، رحمت این قرآن آنها را از اختلاف دور نگه می دارد.

ارتباط این مجموعه با محور سوره هم واضح است.

اللَّهُ الَّذِی سَخَّرَ لَکُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ‌ (12)

خداوند همان کسی است که دریا را مسخّر شما کرد تا کشتیها بفرمانش در آن حرکت کنند و بتوانند از فضل او بهره گیرید، و شاید شکر نعمتهایش را بجا آورید!

وَ سَخَّرَ لَکُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مِنْهُ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ‌ (13)

او آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه را از سوی خودش مسخّر شما ساخته؛ در این نشانه‌های (مهمّی) است برای کسانی که اندیشه می‌کنند!

قُلْ لِلَّذِینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذِینَ لاَ یَرْجُونَ أَیَّامَ اللَّهِ لِیَجْزِیَ قَوْماً بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ‌ (14)

به مؤمنان بگو: «کسانی را که امید به ایّام اللّه [ روز رستاخیز] ندارند مورد عفو قرار دهند تا خداوند هر قومی را به اعمالی که انجام می‌دادند جزا دهد»!

مَنْ عَمِلَ صَالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَسَاءَ فَعَلَیْهَا ثُمَّ إِلَى رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ‌ (15)

هر کس کار شایسته‌ای بجا آورد، برای خود بجا آورده است؛ و کسی که کار بد می‌کند، به زیان خود اوست؛ سپس همه شما به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید!

وَ لَقَدْ آتَیْنَا بَنِی إِسْرَائِیلَ الْکِتَابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّةَ وَ رَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ‌ (16)

ما بنی اسرائیل را کتاب (آسمانی) و حکومت و نبّوت بخشیدیم و از روزیهای پاکیزه به آنها عطا کردیم و آنان را بر جهانیان (و مردم عصر خویش) برتری بخشیدیم؛

وَ آتَیْنَاهُمْ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْأَمْرِ فَمَا اخْتَلَفُوا إِلاَّ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ إِنَّ رَبَّکَ یَقْضِی بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیمَا کَانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ‌ (17)

و دلایل روشنی از امر نبّوت و شریعت در اختیارشان قرار دادیم؛ آنها اختلاف نکردند مگر بعد از علم و آگاهی؛ و این اختلاف بخاطر ستم و برتری‌جویی آنان بود؛ امّا پروردگارت روز قیامت در میان آنها در آنچه اختلاف داشتند داوری می‌کند.

ثُمَّ جَعَلْنَاکَ عَلَى شَرِیعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا وَ لاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ‌ (18)

سپس تو را بر شریعت و آیین حقّی قرار دادیم؛ از آن پیروی کن و از هوسهای کسانی که آگاهی ندارند پیروی مکن!

إِنَّهُمْ لَنْ یُغْنُوا عَنْکَ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ إِنَّ الظَّالِمِینَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ وَ اللَّهُ وَلِیُّ الْمُتَّقِینَ‌ (19)

آنها هرگز نمی‌توانند تو را در برابر خداوند بی‌نیاز کنند (و از عذابش برهانند)؛ و ظالمان یار و یاور یکدیگرند، امّا خداوند یار و یاور پرهیزگاران است!

هٰذَا بَصَائِرُ لِلنَّاسِ وَ هُدًى وَ رَحْمَةٌ لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ‌ (20)

این (قرآن و شریعت آسمانی) وسایل بینایی و مایه هدایت و رحمت است برای مردمی که (به آن) یقین دارند!

مقطع دوم: 21-37: موازنه و مقایسه اهل ایمان و گناهکاران

در این مقطع بین اهل ایمان و عمل صالح و گناهکاران موازنه ای صورت می گیرد. این مقطع از دو مجموعه تشکیل شده که مجموعه اول از آیات 21-27 تشکیل شده و مجموعه دوم آیات 28 تا آخر سوره را شامل می شود اما به جهت تداخل معانی دو مجموعه، همه این مقطع یکجا ارائه می شود.

مشاهده می شود که سوره با ذکر دو اسم «عزیز» و «حکیم» خداوند آغاز شده و با همین دو اسم هم به پایان رسیده و همچنین ظهور آثار این دو اسم را در آیات مقطع اول مشاهده کردیم و همینطور در مقطع دوم هم ظهور آثار این دو اسم مشاهده می شوند. در این مقطع هم مظاهری از معانی عزت و حکمت الهی بیان شده به این صورت که در عدم مساوات و برابری بین مومنین و کافرین یا در اقامه حجت بر علیه کافرین یا در بیان نعمت ها و عذاب هایی که خداوند برای مومنین و کافرین آماده کرده.

مشاهده می شود که این سوره با ذکر استحقاق خداوند بر حمد و اتصاف او به کبریایی به پایان رسیده و حکمت این بیان این است که در این سوره مظاهری از عزت و حکمت الهی بیان شد و بیان همه آن مسائل اقتضا می کند که انسان در عبادتش خداوند را حمد کند و آن مظاهر بر کبریایی و عظمت و مجد الهی دلالت دارد.

در این سوره مقطع دوم بر مقطع اول بنا شده به این صورت که در مقطع اول خصائص قرآن بیان شده و بر آنها دلایلی اقامه شد، و مقطع دوم آمده تا نتایج ایمان و نتایج کفر را نشان دهد.

مجموعه اول: 21-27: اهل ایمان و اهل کفر با هم مساوی نیستند

أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئَاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ کَالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاءً مَحْیَاهُمْ وَ مَمَاتُهُمْ سَاءَ مَا یَحْکُمُونَ‌ (21)

آیا کسانی که مرتکب بدیها و گناهان شدند گمان کردند که ما آنها را همچون کسانی قرارمی‌دهیم که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند که حیات و مرگشان یکسان باشد؟! چه بد داوری می‌کنند!

وَ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ لِتُجْزَى کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ وَ هُمْ لاَ یُظْلَمُونَ‌ (22)

و خداوند آسمانها و زمین را بحقّ آفریده است تا هر کس در برابر اعمالی که انجام داده است جزا داده شود؛ و به آنها ستمی نخواهد شد!

أَ فَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلٰهَهُ هَوَاهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَنْ یَهْدِیهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَ فَلاَ تَذَکَّرُونَ‌ (23)

آیا دیدی کسی را که معبود خود را هوای نفس خویش قرار داده و خداوند او را با آگاهی (بر اینکه شایسته هدایت نیست) گمراه ساخته و بر گوش و قلبش مُهر زده و بر چشمش پرده‌ای افکنده است؟! با این حال چه کسی می‌تواند غیر از خدا او را هدایت کند؟! آیا متذکّر نمی‌شوید؟!

وَ قَالُوا مَا هِیَ إِلاَّ حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوتُ وَ نَحْیَا وَ مَا یُهْلِکُنَا إِلاَّ الدَّهْرُ وَ مَا لَهُمْ بِذٰلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّونَ‌ (24)

آنها گفتند: «چیزی جز همین زندگی دنیای ما در کار نیست؛ گروهی از ما می‌میرند و گروهی جای آنها را می‌گیرند؛ و جز طبیعت و روزگار ما را هلاک نمی‌کند!» آنان به این سخن که می‌گویند علمی ندارند، بلکه تنها حدس می‌زنند (و گمانی بی‌پایه دارند)!

وَ إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُنَا بَیِّنَاتٍ مَا کَانَ حُجَّتَهُمْ إِلاَّ أَنْ قَالُوا ائْتُوا بِآبَائِنَا إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ‌ (25)

و هنگامی که آیات روشن ما بر آنها خوانده می‌شود، دلیلی در برابر آن ندارند جز اینکه می‌گویند: «اگر راست می‌گویید پدران ما را (زنده کنید) و بیاورید (تا گواهی دهند)!»

قُلِ اللَّهُ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یَجْمَعُکُمْ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ لاَ رَیْبَ فِیهِ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ‌ (26)

بگو: «خداوند شما را زنده می‌کند، سپس می‌میراند، بار دیگر در روز قیامت که در آن تردیدی نیست گردآوری می‌کند؛ ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.»

وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یَوْمَئِذٍ یَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ‌ (27)

مالکیّت و حاکمیّت آسمانها و زمین برای خداست؛ و آن روز که قیامت برپا شود اهل باطل زیان می‌بینند!

مجموعه دوم: 28-37: تصویری از انسان ها و امت ها در قیامت

وَ تَرَى کُلَّ أُمَّةٍ جَاثِیَةً کُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى کِتَابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌ (28)

در آن روز هر امّتی را می‌بینی (که از شدّت ترس و وحشت) بر زانو نشسته؛ هر امّتی بسوی کتابش خوانده می‌شود، و (به آنها می‌گویند:) امروز جزای آنچه را انجام می‌دادید به شما می‌دهند!

هٰذَا کِتَابُنَا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌ (29)

این کتاب ما است که بحق با شما سخن می‌گوید (و اعمال شما را بازگو می‌کند)؛ ما آنچه را انجام می‌دادید می‌نوشتیم!

فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَیُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ فِی رَحْمَتِهِ ذٰلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبِینُ‌ (30)

امّا کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، پروردگارشان آنها را در رحمت خود وارد می‌کند؛ این همان پیروزی بزرگ است!

وَ أَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا أَ فَلَمْ تَکُنْ آیَاتِی تُتْلَى عَلَیْکُمْ فَاسْتَکْبَرْتُمْ وَ کُنْتُمْ قَوْماً مُجْرِمِینَ‌ (31)

امّا کسانی که کافر شدند (به آنها گفته می‌شود:) مگر آیات من بر شما خوانده نمی‌شد و شما استکبار کردید و قوم مجرمی بودید؟!

وَ إِذَا قِیلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ السَّاعَةُ لاَ رَیْبَ فِیهَا قُلْتُمْ مَا نَدْرِی مَا السَّاعَةُ إِنْ نَظُنُّ إِلاَّ ظَنّاً وَ مَا نَحْنُ بِمُسْتَیْقِنِینَ‌ (32)

و هنگامی که گفته می‌شد: «وعده خداوند حقّ است، و در قیامت هیچ شکّی نیست»، شما می‌گفتید: «ما نمی‌دانیم قیامت چیست؟ ما تنها گمانی در این باره داریم، و به هیچ‌وجه یقین نداریم!»

وَ بَدَا لَهُمْ سَیِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَ حَاقَ بِهِمْ مَا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِءُونَ‌ (33)

و بدیهای اعمالشان برای آنان آشکار می‌شود، و سرانجام آنچه را استهزا می‌کردند آنها را فرامی‌گیرد!

وَ قِیلَ الْیَوْمَ نَنْسَاکُمْ کَمَا نَسِیتُمْ لِقَاءَ یَوْمِکُمْ هٰذَا وَ مَأْوَاکُمُ النَّارُ وَ مَا لَکُمْ مِنْ نَاصِرِینَ‌ (34)

و به آنها گفته می‌شود: «امروز شما را فراموش می‌کنیم همان‌گونه که شما دیدار امروزتان را فراموش کردید؛ و جایگاه شما دوزخ است و هیچ یاوری ندارید!

ذٰلِکُمْ بِأَنَّکُمُ اتَّخَذْتُمْ آیَاتِ اللَّهِ هُزُواً وَ غَرَّتْکُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا فَالْیَوْمَ لاَ یُخْرَجُونَ مِنْهَا وَ لاَ هُمْ یُسْتَعْتَبُونَ‌ (35)

این بخاطر آن است که شما آیات خدا را به مسخره گرفتید و زندگی دنیا شما را فریب داد! «امروز نه آنان را از دوزخ بیرون می‌آورند، و نه هیچ‌گونه عذری از آنها پذیرفته می‌شود!

فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَ رَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَالَمِینَ‌ (36)

پس حمد و ستایش مخصوص خداست، پروردگار آسمانها و پروردگار زمین و پروردگار همه جهانیان!

وَ لَهُ الْکِبْرِیَاءُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ‌ (37)

و برای اوست کبریا و عظمت در آسمانها و زمین، و اوست عزیز و حکیم!