سوره ص: بحث درباره کافرین در سیاق انذار

محور سوره: آیات 6-7 سوره بقره

إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ‌ (6)

کسانی که کافر شدند، برای آنان تفاوت نمی‌کند که آنان را (از عذاب الهی) بترسانی یا نترسانی؛ ایمان نخواهند آورد.

خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَ عَلَى سَمْعِهِمْ وَ عَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ‌ (7)

خدا بر دلها و گوشهای آنان مهر نهاده؛ و بر چشمهایشان پرده‌ای افکنده شده؛ و عذاب بزرگی در انتظار آنهاست.

پیش از این بیان شد که محور سوره «ص» بخشی از مقدمه سوره بقره است که درباره کافرین بحث می کند: «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یُؤْمِنُونَ* خَتَمَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَعَلى سَمْعِهِمْ وَعَلى أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌوَلَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ» به همین دلیل است که در ابتدای سوره «ص» مشاهده می کنیم بیانی از کافرین به میان می آید که می فرماید: «بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی عِزَّةٍ وَشِقاقٍ» و همچنین در آیات بعدی می فرماید: «وَعَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌمِنْهُمْ وَقالَ الْکافِرُونَ هذا ساحِرٌ کَذَّابٌ» و سپس در اعماق سوره مشاهده می کنیم: «قُلْ إِنَّما أَنَا مُنْذِرٌ وَما مِنْ إِلهٍ إِلَّا اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ* رَبُّ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَما بَیْنَهُمَا الْعَزِیزُ الْغَفَّارُ» و سپس آیه «إِنْ یُوحى إِلَیَّ إِلَّا أَنَّما أَنَا نَذِیرٌمُبِینٌ» بیان شده و در خاتمه سوره هم می فرماید: «قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ* إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ* وَلَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ»

از تعدد استعمال امر «قل» در این سوره اینگونه بر می آید که این سوره به نذیر (پیامبر ص) حجت هایی را در مقابل مواقف کافرین تلقین می کند پس از سیاق سوره اینگونه بر می آید که این سوره دروسی را به نذیر (پیامبر ص) می دهد

همچنین سوره مظاهری از عذاب عظیمی که خداوند برای کافرین آماده کرده را ارائه می دهد

همچنین سوره آداب زیادی را برای رسولانی که واجب انذار را انجام می دهند ارائه می کند و ارتباط همه اینها با محور سوره واضح و روشن است.

این سوره، سوره صافات را تکمیل می کند به این صورت که:

        از همان ابتدای این سوره، کلامی درباره توحید بیان می شود: «أَجَعَلَ الْآلِهَةَ إِلهاً واحِداً إِنَّ هذا لَشَیْءٌ عُجابٌ»

        همچنین سوره صافات از «الیاس» به عنوان یکی از پیامبران الهی نام می برد و این سوره (سوره ص) اسم خلیفه ایشان «الیسع» را ذکر می کند.

        سوره صافات از «عباد الله المخلصین» بحث می کرد و سوره «ص» از طریق مخلص شدن بحث می کند: «إِنَّا أَخْلَصْناهُمْ بِخالِصَةٍ ذِکْرَى الدَّارِ»

از آنجا که دو سوره صافات و ص در مقدمه سوره بقره تفصیل داده شده اند، تداخلات و همپوشانی هایی بین این دو سوره مشاهده می شود. اما به طور کلی سوره صافات در ضمن بحث از توحید، درباره متقین بحث می کند و سوره ص در ضمن سیاق انذار، از کافرین بحث می کند.

همانگونه که سوره صافات در آیات ابتدایی سوره بقره و امتداد معانی آنها تفصیل داده شده بود، این سوره هم در دو آیه ذکر شده، و امتداد معانی آن دو آیه در سوره بقره تفصیل داده شده است که به پاره ای از این تفصیلات اشاره می شود:

        در سوره بقره داستان ابلیس بیان شده که به موضوع کفر مرتبط است و مشاهده می شود که سوره ص با داستان ابلیس علیه اللعنه به اتمام می رسد.

        در سوره بقره در آیات (137، 176، 206) دو کلمه «عزه» و «شقاق» بیان شده از سوی دیگر مشاهده می شود که سوره ص با آیه «ص وَالْقُرْآنِ ذِی الذِّکْرِ* بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی عِزَّةٍ وَشِقاقٍ» شروع می شود.

پس اگر دو آیه محور سوره بقره، موضوع عدم استفاده کافرین از انذار را بیان می کند، سوره «ص» به طور جزیی موارد و مواقفی را که باعث می شود آنها به این نتیجه برسند را ذکر می کند و آنها را رد می کند.