سوره سبا: «شکر» و شروط حصول آن- کفر

محور سوره: آیه 28 سوره بقره

کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْوَاتاً فَأَحْیَاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‌ (28)

چگونه به خداوند کافر می‌شوید؟! در حالی که شما مردگان (و اجسام بی‌روحی) بودید، و او شما را زنده کرد؛ سپس شما را می‌میراند؛ و بار دیگر شما را زنده می‌کند؛ سپس به سوی او بازگردانده می‌شوید. (بنابر این، نه حیات و زندگی شما از شماست، و نه مرگتان؛ آنچه دارید از خداست).

در قسم اول از اقسام قرآن، بعد از سوره مائده، سوره انعام آمده که با آیه: «الْحَمْدُ لِلَّهِ» شروع می شود. در اینجا هم بعد از سوره احزاب –که در محور سوره های نساء و مائده تفصیل داده شده بود- دو سوره می آید که با «الْحَمْدُلِلَّهِ» شروع می شوند و آنها سوره های سبأ و فاطر هستند. پس این دو سوره در محور سوره انعام تفصیل داده می شوند. «کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَکُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ* هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِیالْأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ»

محور سوره انعام با این تفاوت محور این دو سوره قرار می گیرد که این محور شامل دو آیه است، و آیه اول محور سوره اول (سبأ) و آیه دوم هم محور سوره دوم (فاطر) قرار می گیرد.

به این ترتیب مشاهده می شود که سوره سبأ با یک مقدمه شروع شده و پس از مقدمه آیه: «وَقالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لا تَأْتِینَا السَّاعَةُ ....» می آید که با آیه اول محور سوره انعام تشابه دارد.

همچنین سوره فاطر با یک مقدمه شروع می شود و سپس آیه: «یا أَیُّهَا النَّاسُ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ هَلْ مِنْ خالِقٍ غَیْرُ اللَّهِ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَکُونَ» می آید که با آیه دوم محور سوره انعام تشابه دارد.

البته همانطور که پیش از این هم بیان شد امکان تداخل و همپوشانی بین مباحث این سوره ها وجود دارد و دور از انتظار نیست.

سوره سبأ با یک مقدمه شروع می شود و سپس سه بار «وَقالَ الَّذِینَ کَفَرُوا ..» تکرار می شود و این اشاره دارد به این که سیر اصلی سوره اقامه حجت بر علیه گفته های کافران است همانطور که محور سوره علیه کافران حجت اقامه می کند: «کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَکُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ». بنابراین می توان گفت که این سوره از یک مقدمه و سه مقطع تشکیل شده.

مقدمه این سوره درباره استحقاق خداوند به حمد در دنیا و آخرت بحث می کند، مقطع اول آن به شکل مستقیم کفر کافرین به قیامت را رد می کند و مقطع دوم کفر کافرین به قیامت را از خلال رد کفر به شخصیت رسول الله ص رد می کند ود مقطع سوم کفر کافریان را از خلال رد کفر به قرآن کریم رد می کند.