سوره مسد: بحث درباره آرزوهای کافرین و زیانکار بودن آنها

محور سوره: 26-27 سوره بقره

إِنَّ اللَّهَ لاَ یَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلاً مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذِینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ مَا ذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهٰذَا مَثَلاً یُضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَ یَهْدِی بِهِ کَثِیراً وَ مَا یُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفَاسِقِینَ‌ (26)

خداوند از این که (به موجودات ظاهرا کوچکی مانند) پشه، و حتی کمتر از آن، مثال بزند شرم نمی‌کند. (در این میان) آنان که ایمان آورده‌اند، می‌دانند که آن، حقیقتی است از طرف پروردگارشان؛ و اما آنها که راه کفر را پیموده‌اند، (این موضوع را بهانه کرده) می‌گویند: «منظور خداوند از این مثل چه بوده است؟!» (آری،) خدا جمع زیادی را با آن گمراه، و گروه بسیاری را هدایت می‌کند؛ ولی تنها فاسقان را با آن گمراه می‌سازد!

الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولٰئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ‌ (27)

فاسقان کسانی هستند که پیمان خدا را، پس از محکم ساختن آن، میشکنند؛ و پیوندهایی را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده، و در روی زمین فساد میکنند؛ اینها زیانکارانند.

بعد از پنج آیه بعد از مقدمه سوره بقره (21-25) که مشاهده شد محور سه سوره قبل (کوثر، کافرون و نصر) بودند، آیات محور این سوره بیان می شوند. در پایان آیات محور این سوره بیان می شود: «...أُولئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ» و سوره مسد هم با آیه: «تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ » شروع می شود که نشان دهنده تحققِ خسارت و هلاک ابولهب است. از این شروع سوره متوجه می شویم که قرار است در این سوره نمونه ای از آن زیانکاران زن و مرد نشان داده شود، چه نمونه ای؟ عموی رسول الله ص و همسرش، و در این نوع بیان، هشدار و انذار دوری از طمع و آرزوهای دراز وجود دارد.

پس از ربط سوره به محورش متوجه می شویم که ابولهب و همسرش دو نمونه از مردان و زنان فاسقی هستند که عهد خداوند را –بعد از محکم ساختن آن- نقض می کنند و می شکنند و پیوند هایی که را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده و در روی زمین فساد می کنند. به این دلیل مستحق گمراهی هستند.

سوره کافرون با آیه «لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ» به پایان رسید و پیش از آن سوره نصر رسول الله ص را به پیروزی بر کافرین بشارت داده بود. سوره مسد درباره آرزوهای کافرین و زیان آنها بحث می کند و از خلال معرفی ابولهب و همسرش که رسول الله ص را اذیت می کردند و مردم را از ورود به اسلام منع می کردند، می توان فهمید که ابولهب داخل در آیه: «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ* لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ » است و به این ترتیب این سوره ارتباط وثیقی با سوره های قبلی دارد. و بیان می کند که فقط دشمنان خدا نیستند که مغلوب می شوند، بلکه هر کس که با رسول الله ص مقابله کند و بر این مقابله استمرار ورزد هم نزد خداوند عذاب خواهد شد و این پیروزی دومی برای رسول الله ص است. در سوره نصر، مسجل شدن نصر دنیوی برای رسول الله ص بیان شده، در سوره مسد هم مسجل شدن نصر اخروی بر کافرین بیان شده.

سوره مسد در ابتدای دعوت اسلام نازل شده و اینکه این سوره به سوره های قبلی وبعدی اش متصل است، و همچنین با محورش در سوره بقره ارتباط دارد، یکی از مظاهر اعجاز این قرآن است.

سوره مسد: بیان مصداقیِ خسرانی که در محور سوره بیان شده

در این سوره تفسیری از خسرانی که در محور سوره بیان شده بود، مشاهده شد و آن دخول ابولهب و همسرش به آتش جهنم است و چه خسرانی از این بالاتر. اینکه مال و فرزندان انسان نمی توانند برای او کاری کنند، یکی از مظاهر خسران است.اینکه خداوند کسی را ذم و تحقیر کند، از شدید ترین مظاهر خسران است.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ‌ (0)

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَ‌ (1)

بریده باد هر دو دست ابولهب (و مرگ بر او باد)!

مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَ مَا کَسَبَ‌ (2)

هرگز مال و ثروتش و آنچه را به دست آورد به حالش سودی نبخشید!

سَیَصْلَى نَاراً ذَاتَ لَهَبٍ‌ (3)

و بزودی وارد آتشی شعله‌ور و پرلهیب می‌شود؛

وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ‌ (4)

و (نیز) همسرش، در حالی که هیزم‌کش (دوزخ) است،

فِی جِیدِهَا حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ (5)

و در گردنش طنابی است از لیف خرما!