اندیشه امین

جموعه دوم: بیان ارکان ایمان و انذار کافرین

این مجموعه فقط از دو سوره تشکیل شده و دلایلی که نشان می دهد این دو سوره یک مجموعه کامل هستند به شرح زیر است:

سوره صافات با قسم آغاز شده و بیان خواهد شد که از این به بعد در قرآن هر سوره ای که با قسم آغاز شود، ابتدای مجموعه خودش خواهد بود. همانطور که در سوره های «وَالذَّارِیاتِ. لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ وَالنَّازِعاتِ غَرْقاًوَالْفَجْرِ ... وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ ... وَالْعادِیاتِ ضَبْحاً. وَالْعَصْرِ» مشاهده خواهد شد.

سوره دوم این مجموعه با حرف مقطعه «ص» آغاز شده و پیش از این (از سوره مریم) بیان شد که این حرف مقطعه «ص» علامت انتهای مجموعه است.

یکی دیگر از دلایلی که نشان می دهد این مجموعه از دو سوره تشکیل شده، این است که پیش از این اثبات شد که سوره «یس» انتهای مجموعه قبلی بود و همچنین بعد از این بیان خواهد شد که سوره «زمر» که بعد از سوره«ص» قرار دارد، ابتدای مجموعه بعدی است پس سوره های صافات و ص یک مجموعه کامل هستند.

سوره صافات در معانی ابتدایی مقدمه سوره بقره تفصیل داده شده و بیشتر صفات متقین را بیان می کند و سوره «ص» در معانی که در آیات بعدی مقدمه سوره بقره می آیند تفصیل داده شده و بیشتر صفات کافرین را بیان می کند.

پس می توان گفت محور سوره صافات آیات: «الم* ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ* الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ* وَالَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ* أُولئِکَعَلى هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» است

و محور سوره «ص» آیات: «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا یُؤْمِنُونَ* خَتَمَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَعَلى سَمْعِهِمْ وَعَلى أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌ وَلَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ» است.

و همانگونه که بیان شد، هر مجموعه ای از مجموعه های قرآن، دارای تکامل، روح، نقش خاص خودش را دارد و این دو سوره نیز اینگونه اند. و این دو سوره معنی از معانی مکنون در مقدمه سوره بقره را به شکل بارزی که پیش از این دیده نشده، بیان می کنند.

با توجه به اینکه هر دو سوره در مقدمه سوره بقره تفصیل داده شده اند، پس بین این دو سوره تداخلات و همپوشانی هایی دیده می شود. به این صورت که در مقدمه سوره بقره صفات مومنین و کافرین بیان شده و از خلال بیان صفات مومنین، صفات کافرین هم مشخص می شود و برعکس.

اولین تفصیل از آیات مقدمه سوره بقره (که محور سوره های این مجموعه هم هست)، در سوره آل عمران آمده و پس از آن تفصیل بعضی از آیات مقدمه سوره بقره در سوره یونس بیان شده که تفصیل اول را پشتیبانی می کند سپس در سوره حجر برای بار سوم آیات مقدمه سوره بقره تفصیل داده می شود که دو تفصیل قبلی را پشتیبانی می کند. بعد از آن سوره های طه و انبیاء برای بار چهارم آیات مقدمه سوره بقره تفصیل داده می شود که باز هم تفصیلات قبلی را پشتیبانی می کند سپس زمره «الم» با چهار سوره می آید که هر چهار سوره، برای بار پنجم مقدمه سوره بقره را تفصیل می دهند که تفصیلات قبلی را پشتیبانی می کند. از این میان مشاهده می شود که معنایی از تفصیل سابق، در تفصیل بعدی گسترش داده می شود و اینگونه است که معانی یکی پس از دیگری تفصیل داده می شوند.