سوره فصلت: نشان دادن طریق تقوا- تبیین روی گردانی اکثر مردم از دعوت رسول الله ص و مناقشه با آنها

محور سوره: 21-22 سوره بقره

یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‌ (21)

ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛ آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزکار شوید.

الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِرَاشاً وَ السَّمَاءَ بِنَاءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَکُمْ فَلاَ تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَاداً وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ‌ (22)

آن کس که زمین را بستر شما، و آسمان [ جو زمین‌] را همچون سقفی بالای سر شما قرار داد؛ و از آسمان آبی فرو فرستاد؛ و به وسیله آن، میوه‌ها را پرورش داد؛ تا روزی شما باشد. بنابر این، برای خدا همتایانی قرار ندهید، در حالی که می‌دانید (هیچ یک از آنها، نه شما را آفریده‌اند، و نه شما را روزی می‌دهند).

نگاه اجمالی به سوره فصلت نشان می دهد که این سوره تشابه بسیار زیادی به سوره هود دارد. سوره هود با این آیات شروع می شود: «الر کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ* أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنَّنِی لَکُمْ مِنْهُنَذِیرٌ وَبَشِیرٌ.» و سوره فصلت هم با آیاتی مشابه به این صورت: «حم* تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* کِتابٌ فُصِّلَتْ آیاتُهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ* بَشِیراً وَنَذِیراً فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ» و تشابهات زیاد دیگری که ذکر نمی کنیم. علاوه بر این از نظر معنایی تشابهات زیادی بین این دو سوره وجود دارد. و به همین دلیل متوجه می شویم که سوره فصلت و سوره هود هم محور هستند. و همانگونه که این آیه از سوره بقره راه به سوی تقوا و طریق تقوا را نشان داده و معرفی کرده، و همچنین سوره هود هم در طریق تقوا تفصیل داده شده، متوجه خواهیم شد که این سوره (سوره فصلت) هم در طریق تقوا تفصیل داده شده است با این توضیح که هر یک از سوره های هود و فصلت دارای روح و وحدت خاص خودشان هستند.

سوره هود بیان می کرد که امر به عبادت، امر مشترکی بین رسالت رسول الله ص و همه پیامبران الهی است و این سوره  (سوره فصلت) هم این امت را مورد خطاب قرار می دهد تا مطالبی را در همین شأن بیان کند.

به طور کلی این سوره موقفی از مواقف کافرین را بیان کرده «وَ قَالُوا قُلُوبُنَا فِی أَکِنَّةٍ...» و آن را رد می کند و مردم را به موقف مقابل آن از توحید و عبادت و استقامت بر امر الهی دعوت می کند. و به این ترتیب بنایی را که در آیات 21 و 22 سوره بقره پایه ریزی شده بود و در سوره های «نساء» و «هود» و «حج» و «احزاب» ادامه یافته بود را تکمیل می کند.

بحث معنایی:

این سوره با مقدمه ای شروع شده که در آن موقف و موضع کافرین اینگونه بیان می شود: «وَقالُوا قُلُوبُنا فِی أَکِنَّةٍ ...» و سپس سیر سوره مرحله به مرحله ادامه پیدا می کند تا این گفته آنها را رد کند و در حقیقت می توان وحدت این سوره را در این آیه مشاهده کرد.