زمره الم: تفصیل مقدمه سوره بقره

سوره های این زمره همگی مقدمه سوره بقره را تفصیل می دهند. پیش از این بیان شد که مقدمه سوره بقره، درباره متقین و کافرین و منافقین بحث می کند و سوره های چهار گانه این زمره نیز اگر در صفات متقین تفصیل داده شده اند، در مقابلش صفات کافرین هم بیان شده اند. سوره های این زمره هر یک دیگری را کامل می کنند.

این زمره شامل چهار سوره است که:

موضوع اصلی سوره عنکبوت درباره آثار ایمان است

موضوع اصلی سوره روم درباره روز قیامت است

موضوع اصلی سوره لقمان هدایت به این قرآن است

موضوع اصلی این سوره (سوره سجده) رفع هرگونه شکی از این قرآن است

همانگونه که بعد از مقدمه سوره بقره آیه: «یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (البقرة: 21)» می آید تا طریق تحقق معانی که مقدمه سوره بیان کرده بود را توضیح دهد، پس بعد از سوره های چهارگانه ای که در زمره «الم» قرار گرفته و مقدمه سوره بقره را تفصیل می دادند، سوره احزاب می آید که با آیه: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلا تُطِعِ الْکافِرِینَ وَالْمُنافِقِینَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیماً حَکِیماً» شروع می شود تا راهنمایی عملی تحقق مواردی که در چهار سوره قبل بیان شد، باشد. همانطور که مشاهده می شود در آیه اول سوره احزاب از کافرین و منافقین نام برده شده و این دو گروه همانهایی هستند که در مقدمه سوره بقره به آنها شاره می شد.

سوره عنکبوت: بحث از ایمان به غیب و کتاب و آثار آن- آثار ایمان

محور سوره: 1-5

الم‌ (1)

الم (بزرگ است خداوندی که این کتاب عظیم را، از حروف ساده الفبا به وجود آورده).

ذٰلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ‌ (2)

آن کتاب با عظمتی است که شک در آن راه ندارد؛ و مایه هدایت پرهیزکاران است.

الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ‌ (3)

(پرهیزکاران) کسانی هستند که به غیب [آنچه از حس پوشیده و پنهان است‌] ایمان می‌آورند؛ و نماز را برپا می‌دارند؛ و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنان روزی داده‌ایم، انفاق می‌کنند.

وَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ مَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ‌ (4)

و آنان که به آنچه بر تو نازل شده، و آنچه پیش از تو (بر پیامبران پیشین) نازل گردیده، ایمان می‌آورند؛ و به رستاخیز یقین دارند.

أُولٰئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‌ (5)

آنان بر طریق هدایت پروردگارشانند؛ و آنان رستگارانند.

سوره آل عمران که تفصیل دهنده مقدمه سوره بقره است، با «الم» شروع می شود و چهار سوره ابتدایی این مجموعه نیز همگی با «الم» شروع می شوند. سوره عنکبوت اولین سوره از این چهار سوره است. که بخشی از مقدمه سوره بقره را تفصیل می دهد.

در مقدمه سوره بقره، بحثی از متقین، کافرین و منافقین است. در این سوره نیز بحث هایی از مومنین، کافرین و منافقین بیان می شود. در مقدمه سوره بقره، کلامی درباره ایمان به غیب بیان شده، سوره عنکبوت هم با کلامی از امتحان برای تحقق ایمان بیان شده و سوره مرحله به مرحله درباره ایمان بحث می کند.

از مطالب گفته شده، مشخص می شود که بحث از ایمان و اهل ایمان و طریق تحقق ایمان بخش وسیعی از این سوره را تشکیل میدهند

بعد از حروف مقطع در این سوره، بحثی درباره ایمان و فتنه می آید و بیان می شود که ایمان کلمه ای نیست که با زبان بیان شود، بلکه ایمان، صبر بر سختیها و تکالیف در این راه است. این کلمه «ایمان» با سختیها و تکالیف پیچیده و پوشیده شده است. که این معنی، معنای محوری سوره است.

سپس سوره داستان پیامبران نوح ع ابراهیم ع لوط ع شعیب ع و داستان اقوام عاد، ثمود، و اشخاصی مثل قارون و فرعون و هامان را به صورت سریع و گذرا بیان می کند تا انواع عقوبت ها و امتحانات در راه دعوت به سوی ایمان در امتدار نسل های مختلف بیان شده باشد.

سپس بین حقی که در دعوت رسولان به ایمان بیان شد، و حقی که در خلقت آسمانها و زمین وجود دارد، ارتباط برقرار می کند و در ادامه بیان می کند که دعوت رسولان و و دعوت محمدص همگی واحدند و همگی از جانب خدا هستند و همگی دعوت به سوی خدا هستند.

در اثنای بحث، بحثی از کتاب اخیر (قرآن) و طریقه مواجهه مشرکین با آن به میان می آید و در اثنای این جدل، مومنین را به هجرت برای حفظ دینشان بدون ترس از مرگ و ترس از دست دادن روزی دعوت می کند.

سوره با تمجید از مجاهدین در راه خدا و پایداری آنها بر هدایت خاتمه می یابد.