سوره شمس: «فلاح» با «تزکیه نفس» به دست می آید و «خسران» با «معصیت»

محور سوره: 1-5 سوره بقره

الم‌ (1)

الم (بزرگ است خداوندی که این کتاب عظیم را، از حروف ساده الفبا به وجود آورده).

ذٰلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ‌ (2)

آن کتاب با عظمتی است که شک در آن راه ندارد؛ و مایه هدایت پرهیزکاران است.

الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ‌ (3)

(پرهیزکاران) کسانی هستند که به غیب [آنچه از حس پوشیده و پنهان است‌] ایمان می‌آورند؛ و نماز را برپا می‌دارند؛ و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنان روزی داده‌ایم، انفاق می‌کنند.

وَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ مَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ‌ (4)

و آنان که به آنچه بر تو نازل شده، و آنچه پیش از تو (بر پیامبران پیشین) نازل گردیده، ایمان می‌آورند؛ و به رستاخیز یقین دارند.

أُولٰئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‌ (5)

آنان بر طریق هدایت پروردگارشانند؛ و آنان رستگارانند.

مقدمه سوره بقره با این کلام ختم می شود که: «أُولئِکَ عَلى هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» و در سوره شمس هم جواب قسم ها اینگونه می آید: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها* وَقَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها». پس مشخص می شود که سوره شمس طریق فلاح و رستگاری و طریق خسران را بیان می کند و مشخص می کند که با تقوا و تزکیه نفس فلاح به دست می آید و این دو مقام (تقوا و تزکیه نفس) یکی هستند. همچنین این سوره درباره امتی بحث می کند که تکذیب کردند و در نیا عقوبت شدند.

در سوره بلد آمده بود: «وَهَدَیْناهُ النَّجْدَیْنِ» و در سوره شمس هم داریم: «وَنَفْسٍ وَما سَوَّاها* فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَتَقْواها». همچنین در سوره بلد دعوتی برای گذر از گردنه سخت بود و آن گردنه ی سخت، نفس انسان است که باید با عمل صالح از آن گذشت. در سوره شمس هم دعوتی برای تزکیه نفس وجود دارد و این نشان می دهد که این دو سوره یکدیگر را تکمیل می کنند.

همچنین در سوره فجر بحثی درباره ثمود و فرعون و... بیان شد و در این سوره هم بحثی درباره ثمود و شقاوتشان بیان خواهد شد. به این ترتیب این سوره معانی وارد شده در تمامی این مجموعه را هم تکمیل می کند. به این صورت که: سوره فجر برای طریق سلوک آماده می شود و سوره بلد نشانه های طریق سلوگ را بیان می کند و در سوره شمس ارتباط طی این طریق به تزکیه نفس بیان می شود و مشخص می شود که فلاح و رستگاری وابسته به آن (تزکیه نفس) است و به این ترتیب مشاهده می شود که سوره های این مجموعه هر کدام دیگری را کامل می کنند با اینکه هر کدام از آنها سیاق خاص خودشان را دارند.