سوره شرح: شرح طریق عمل رسول الله به عنوان عالیترین اسوه مسلمان تا مسلمانان به ایشان تاسی کنند

محور سوره: 21 سوره بقره

یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‌ (21)

ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛ آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزکار شوید.

این سوره با سوره ضحی هم ارتباط لفظی دارد «الم» و هم ارتباط معنایی. از ابتدا تا انتهای سوره ضحی خطاب به رسول الله ص است. سوره شرح هم به همین صورت است، همه این سوره خطاب به رسول الله ص است و این یکی از مظاهر ارتباط معنایی بین دو سوره است.

مشاهده شد که سوره ضحی و چهار سوره قبل از آن با قسم شروع شده بودند و به همین دلیل در مقدمه سوره بقره تفصیل داده شده بودند. همچنین مشاهده می شود که سوره شرح با قسم شروع نشده و بعد از این سوره، سوره تین با قسم شروع می شود و این اشاره دارد به اینکه سوره شرح انتهای مجموعه خودش است و با تامل در معانی این سوره مشخص می شود که این سوره در آیات بعد از مقدمه سوره بقره تفصیل داده شده است. چرا که آیه بعد از مقدمه سوره بقره دلالت دارد بر اینکه طریق تقوا، عبادت است و در این سوره هم بیان شده: «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ* وَإِلى رَبِّکَ فَارْغَبْ».

سوره شرح راهی را نشان می دهد که رسول الله ص با قدم گذاشتن در آن راه، رسول الله ص شد، و کسی که بخواهد به این طریق تمسک کند، باید به همه معانی که در 5سوره قبلی بیان شد، پایبند باشد یعنی یتیم را اکرام کند، نسبت به طعام مسکین حساس باشد، حلال بخورد، در مالش زهد داشته باشد، خدایش را بشناسد و... اینها معانی است که زمانی که کسی آنها را محقق کرد، و از انجام آنها فارغ شد، باید به پروردگارش توجه کند: «وَ إِلَى رَبِّکَ فَارْغَبْ‌»

به این ترتیب سوره شرح، طریق عمل رسول الله ص را به عنوان عالیترین اسووه مسلمان را شرح می دهد تا مسلمانان به ایشان تاسی کنند و به مقداری که مسلمانان به ایشان تاسی کنند، به معانی عالی که در پنج سوره قبلی ذکر شده بود دست خواهند یافت.