اندیشه امین

سوره واقعه: برانگیختن مردم به عبادت از خلال بیان حال سه دسته در روز قیامت

محور سوره: آیه 21 سوره بقره

همانطور که بیان خواهد شد، محور این سوره یک یا دو آیه نیست بلکه یک مقطع از سوره بقره است، اما به طور خاص می توان به این دو آیه اشاره کرد: «کیف تکفرون بالله و کنتم امواتا ... و هو بکل شیء علیم» و این دو آیه با دو آیه قبل از آن «ان الله لا یستحیی ان یضرب... اولئک هم الخاسرون» محور عام سوره را تشکیل می دهند.

همانطور که بیان شد محتوای سوره الرحمن بحث درباره نعمتهای الهی به سه گروه از مردم بود کافرین، مقربین و اهل یمین. سوره واقعه این سه گروه را به طور مبسوط توضیح می دهد.

این سوره با کلامی درباره سابقین آغاز می شود و سپس اهل یمین و در ادامه اهل شمال را بیان می کند و سپس درباره خلقت و نعمت های الهی تذکر می دهد تا حجتی را اقامه کرده باشد. پس دو سوره الرحمن و واقعه کامل کننده یکدیگر هستند.

اگر به مقطع اول قسم اول سوره بقره که پیش از این به عنوان مقطع طریقین معرفی شده بود دقت کنیم متوجه می شویم که در آن مقطع، در ابتدا همه مردم به عبادت الهی دعوت می شوند در حالی که خلقت و نعمت های الهی هم به ایشان تذکر داده می شود «یا ایها الناس اعبدوا ربکم الذی خلقکم ... و هو بکل شیء علیم» این مقطع با اقامه حجت هایی بر خلقت و نعمت های الهی به پایان می رسد، یعنی همانگونه که آغاز شده بود. و پس از اینکه مقدمه سوره بقره مردم را به سه گروه مومنین، کافرین و منافقین تقسیم کرده بود، پس در این مقطع (مقطع طریقین) کافرین و منافقین را یک صنف در نظر می گیرد «و ما یضل به الا الفاسقین... اولئک هم الخاسرون».

سوره الرحمن و سوره واقعه (که محورشان آیات ابتدایی مقطع طریقین است) صفات و ویژگی های اهل جهنم را تذکر داده و مشخص می کنند که اهل بهشت دو گروه هستند. پس این، تفصیل جدیدی است که پیش از این نبود.

............

سوره هایی که ابتدای یکسان دارند، به احتمال زیاد محور واحد دارند و محتوای آنها هم مشابه خواهد بود.  به طور کلی می توان گفت سوره هایی که با «الم» شروع می شوند، محورشان در مقدمه سوره بقره است. یا سوره هایی که با «یا ایها...» آغاز می شوند، محورشان در آیه های بعد از مقدمه سوره بقره است (مقطع اول بعد از مقدمه سوره بقره با یا ایها الناس شروع می شود)

با توجه به اینکه سوره واقعه اولین سوره ای در قرآن است که با (اذا) شروع می شود، در اینجا بیان می کنیم که هر زمانی که سوره ای با اذا شروع شود، محور این سوره در آیات بعد از مقدمه سوره بقره خواهد بود.

بنابر این سوره های واقعه، تکویر، انفطار، انشقاق و زلزال (که همگی با اذا شروع می شوند) بحث از روز قیامت نقطه مشترک آنهاست. و در سوره های عصر و واقعه امر به تسبیح آمده. از این تشابه بین معانی و ابتدای سوره ها مشخص می شود که محورهای واحدی دارند.

پیش از این بیان شد که محور سوره حج آیه بعد از مقدمه سوره بقره است. این سوره با «یا ایها الناس اتقوا ربکم ان زلزله الساعه ...» شروع شده بود. (آیات بعد از مقدمه سوره بقره هم با یا ایها آغاز می شوند.) و بیان شد که محتوای این سوره، تهییج مردم به رفتن به سوی تقوا از خلال تذکر به روز قیامت بود. و الان مشاهده خواهد شد که هر سوره ای که با اذا شروع می شود، قصدش تهییج و تشویق مردم بر عبادت و تقوا و عمل صالح از خلال تذکر به روز قیامت است