سوره علق: طریق تحقق معانی که در سوره تین بیان شده بود و آزادی از مطالبی که سوره تین انذار داده بود.

محور سوره: 21-22 سوره بقره

یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‌ (21)

ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛ آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزکار شوید.

الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِرَاشاً وَ السَّمَاءَ بِنَاءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَکُمْ فَلاَ تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَاداً وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ‌ (22)

آن کس که زمین را بستر شما، و آسمان [ جو زمین‌] را همچون سقفی بالای سر شما قرار داد؛ و از آسمان آبی فرو فرستاد؛ و به وسیله آن، میوه‌ها را پرورش داد؛ تا روزی شما باشد. بنابر این، برای خدا همتایانی قرار ندهید، در حالی که می‌دانید (هیچ یک از آنها، نه شما را آفریده‌اند، و نه شما را روزی می‌دهند).

سوره علق و خصوصا آیات ابتدایی سوره علق اولین آیاتی است که بر پیامبر ص نازل شده و اگر این آیات را در محل خودشان بررسی کنیم، به نظام و انسجام قرآن پی خواهیم برد. و نظام، دلیلی بر این است که ترتیب سوره های قرآن توقیفی است و این ترتیب حال فکر بشر نیست.

آیه بعد از مقدمه سوره بقره (آیه 21) مردم را به عبادت تشویق می کند: «... اعْبُدُوا رَبَّکُمُ ...» و بعد از سوره تین، سوره علق با آیه: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ...» شروع می شود و این نشان می دهد که قرائت، نوعی عبادت است علاوه بر این، سوره علق به آیه ای که دارای سجده واجب است ختم می شود که آن هم نوعی عبادت است.

مشاهده شد که سوره تین با این بیان تمام شد که: «ای پیامبر ص، چه کسی بعد از این بیان در امر روز قیامت و جزا و حساب  تو را تکذیب می کند؟» بعد از این بیان در سوره علق رسول الله ص را مخاطب قرار می دهد و به ایشان امر می کند که: «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ» و قرائتی که ایشان مامور به آن است، دلیلی بر آمدن روز قیامت است. به این ترتیب این سوره به ماقبلش ارتباط دارد.

سوره تین در مقدمه سوره بقره تفصیل داده شده و همانطور که آیه بعد از مقدمه سوره بقره در طریق تحقق تقوا و آزادی از کفر و نفاق تفصیل داده شده، سوره علق هم برای تحقق بخشیدن به آنچه که سوره تین بیان کرده و آزادی از آنچه که سوره تین انذار داده بود، آمده. در سوره «تین» بحثی درباره انسان و خلقت او در بهترین حالت و چیزهایی که باعث می شود او قیام به تکلیف نکند بیان شد. و مشاهده خواهد شد که سوره «علق» این بحث را تکمیل می کند.