سوره حمد: ترغیب به انجام اعمال صالح تا انسان در قیامت از اهل اعمال صالح باشد و همچنین هشدار در مورد روش باطل تا انسان در قیامت از اهل شر نباشد

این سوره از «بسم الله...» و سه فقره تشکیل شده: فقره اول شامل سه آیه، فقره دوم یک آیه و فقره سوم سه آیه. این سوره از هفت آیه تشکیل شده که شامل ستایش خداوند و تمجید و ثناء او به ذکر اسماء الحسنی می باشد. همچنین در این سوره ذکری از معاد آمده با عنوان یوم الدین. همچنین این سوره بندگان خداوند به سوال و تضرع از او و تبری از غیر او دعوت و راهنمایی شده اند. همچنین در این سوره خالص کردن عبادت برای او و وحدانیت و الوهیت و تنزیه او از اینکه شریک یا نظیری برایش وجود داشته باشد، ذکر شده. در این سوره بندگان خدا به این مهم راهنمایی شده اند که از خداوند هدایت به راه مستقیم را طلب کنند و در این راه ثابت قدم باشند تا این که در این راه به جنات نعیم در جوار نبیین و شهدا و صالحین در بهشت راه یابند.

به طور کلی سوره شامل ترغیب به انجام اعمال صالح است تا انسان در قیامت از اهل اعمال صالح باشد و همچنین هشدار در مورد روش باطل تا انسان در قیامت از اهل شر نباشد.

این سوره مقدمه قرآن است و به همین دلیل معانی کل قرآن در این سوره جمع شده و این اولین مظهر از مظاهر ارتباط این سوره با کل قرآن است. معانی این سوره به طور خاصی در کل قرآن به صورت سلسله وار پخش شده، به این صورت که:

سیر در طریق الی الله، بدون عبادت امکان ندارد. و عبادت بدون عقیده و معرفت الهی امکان پذیر نیست. به این منظور به ارتباط آخر سوره حمد و ابتدای سوره بقره توجه کنید. فقره آخر سوره حمد با آیه « اهْدِنَا الصِّراطَالْمُسْتَقِیمَ ... » شروع می شود و سوره بقره هم با آیه: « الم ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ » ملاحظه می شود که بین «اهدنا» و «هدی للمتقین» ارتباط وجود دارد به این صورت که: پس از آنکه خداوند به ما فهماند که باید هدایت به صراط مستقیم را از او بخواهیم، در ابتدای سوره بقره می فهماند که این قرآن محل هدایت است و اینگونه قوی ترین ارتباط بین انتهای سوره حمد با ابتدای سوره بقره فهمیده می شود.

فقره اول

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ‌ (1)

به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ‌ (2)

ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است.

الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ‌ (3)

(خداوندی که) بخشنده و بخشایشگر است (و رحمت عام و خاصش همگان را فرا گرفته).

مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ‌ (4)

(خداوندی که) مالک روز جزاست.

فقره دوم

إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ‌ (5)

(پروردگارا!) تنها تو را می‌پرستیم؛ و تنها از تو یاری می‌جوییم.

فقره سوم

اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ‌ (6)

ما را به راه راست هدایت کن...

صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّینَ‌ (7)

راه کسانی که آنان را مشمول نعمت خود ساختی؛ نه کسانی که بر آنان غضب کرده‌ای؛ و نه گمراهان.