سوره ق: علاج دو موضوع اصلی: تکذیب و تعجب از مضمون رسالت رسول الله ص
محور سوره: 284-285 سوره بقره
لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ وَ إِنْ تُبْدُوا مَا فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحَاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ فَیَغْفِرُ لِمَنْ یَشَاءُ وَ یُعَذِّبُ مَنْ یَشَاءُ وَ اللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (284)
آنچه در آسمانها و زمین است، از آنِ خداست. و (از این رو) اگر آنچه را در دل دارید، آشکار سازید یا پنهان، خداوند شما را بر طبق آن، محاسبه می‌کند. سپس هر کس را بخواهد (و شایستگی داشته باشد)، می‌بخشد؛ و هر کس را بخواهد (و مستحق باشد)، مجازات می‌کند. و خداوند به همه چیز قدرت دارد.
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلاَئِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لاَ نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قَالُوا سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا غُفْرَانَکَ رَبَّنَا وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ (285)
پیامبر، به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورده است. (و او، به تمام سخنان خود، کاملاً مؤمن می‌باشد.) و همه مؤمنان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش، ایمان آورده‌اند؛ (و می‌گویند:) ما در میان هیچ یک از پیامبران او، فرق نمی‌گذاریم (و به همه ایمان داریم). و (مؤمنان) گفتند: «ما شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا! (انتظارِ) آمرزش تو را (داریم)؛ و بازگشت (ما) به سوی توست.»
طبیعتا طبق مطالبی که پیش از این بیان شد، محور سوره ق باید بعد از محور سوره حجرات در سوره بقره باشد، با اندکی دقت این محور در آخرین آیه قسم سوم سوره بقره مشاهده می شود: «لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَما فِیالْأَرْضِ وَإِنْ تُبْدُوا ما فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ فَیَغْفِرُ لِمَنْ یَشاءُ وَیُعَذِّبُ مَنْ یَشاءُ وَاللَّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (بقره: 284)»
در این آیه بیان شده: «وَإِنْ تُبْدُوا ما فِی أَنْفُسِکُمْ أَوْ تُخْفُوهُ یُحاسِبْکُمْ بِهِ اللَّهُ» و در سوره ق می فرماید: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَنَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ».
در آیه بعد از آیه محور این سوره مشاهده می شود: «سَمِعْنا وَأَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَإِلَیْکَ الْمَصِیرُ (بقره: 285)» و در این سوره آمده: «إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی وَنُمِیتُ وَإِلَیْنَا الْمَصِیرُ»
................
با توجه به معانی که در سوره های این قسم بیان شد، می توان گفت که سوره ق خاتمه قسم مثانی است. از هر مجموعه ای از مجموعه های قسم مثانی، روح و نفس و اثر و ارتباطی در این سوره وجود دارد که به برخی از این ارتباطات اشاره می شود:
در سوره سبأ از اولین مجموعه قسم مثانی آمده: «إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیبٍ (سبا: 9)» و در سوره «یس» از مجموعه اول آمده: «إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّکْرَ وَخَشِیَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ (یس:11)». در سوره «ق» هم آمده: «هذاما تُوعَدُونَ لِکُلِّ أَوَّابٍ حَفِیظٍ* مَنْ خَشِیَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ وَجاءَ بِقَلْبٍ مُنِیبٍ فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ یَخافُ وَعِیدِ»
در سوره «ص» از مجموعه دوم قسم مثانی آمده: «ص وَالْقُرْآنِ ذِی الذِّکْرِ بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی عِزَّةٍ وَشِقاقٍ (الآیة: 1، 2)» و همچنین: «وَعَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ (الآیة: 4)». در سوره «ق» هم آمده: «ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِیدِ*بَلْ عَجِبُوا أَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ»
در سوره فصلت از مجموعه سوم قسم مثانی آمده: «قُلْ أَإِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ ... (الآیة: 9). وَجَعَلَ فِیها رَواسِیَ مِنْ فَوْقِها وَبارَکَ فِیها وَقَدَّرَ فِیها أَقْواتَها فِی أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ ... (الآیة: 10). فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍفِی یَوْمَیْنِ (الآیة: 12)». و در این سوره بیان شده: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَما بَیْنَهُما فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ وَما مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ».
در سوره شوری از مجموعه چهارم قسم مثانی آمده: «وَإِنَّ الَّذِینَ أُورِثُوا الْکِتابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مُرِیبٍ (الآیة: 14)». در سوره ق هم مشاهده می شود: «أَلْقِیا فِی جَهَنَّمَ کُلَّ کَفَّارٍ عَنِیدٍ* مَنَّاعٍ لِلْخَیْرِ مُعْتَدٍ مُرِیبٍ».
در سوره احقاف از مجموعه پنجم قسم مثانی (همین مجموعه ای که سوره «ق» هم در آن قرار دارد) آمده: «أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ یَعْیَ بِخَلْقِهِنَّ بِقادِرٍ عَلى أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتى ... (الآیة: 33)» و در این سوره «ق» هم مشاهده می شود: «أَفَعَیِینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ»
به این ترتیب این سوره شامل انواع تذکر است و به همین دلیل رسول الله ص این سوره را در خطبه هایشان در جمع های کثیر همانند اعیاد قرائت می کردند.
سوره ق شامل تذکر و وعظ و موعظه است، تذکراتی که در طول این قسم قرآنی (قسم مثانی) در تک تک سوره های این قسم بیان شده بود.
- سه شنبه ۲۸ ارديبهشت ۹۵
- ادامه مطلب
